Waarbij deze titel klinkt als een studie door een aantal geitenwollen sokken figuren, met van die baarden, je weet wel, met van die ongewassen gezichten en van dat lange krulhaar en van die spraak waar je, als gewoon, werkend mens, helemaal geen ene moer van begrijpt. Maar dat in dit geval helemaal niet zo is, hoor. Nee, ik beschreef al eens dat een Super, en vooral onze De Keten, veel meer is dan alleen maar een plaats waar mensen snel, snel hun boodschappen in een mandje of wagen gooien en vervolgens "ASAP" of "Kakken te kort", het pand weer verlaten. (De beide aangehaalde opmerkingen zal ik vertalen: ASAP is een NATO kreet: As Soon As Possible, zo snel mogelijk dus en Kakken te kort is een Marine uitdrukking die niets te maken heeft met een natuurlijke aandrang, maar waar het woord Kakken uit het Maleis komt, wat kakkies, voeten betekent. Dus ook hier: zo snel je voeten kunnen dragen.) Goed, na dit wederom opvoedkundig stukje, wilde ik het even hebben over dat sociale aspect van die super, want: beloofd is beloofd.
Ik moet dan wel even terug naar het begin van die supermarkten. Toen ik nog jong was, zei de oude man, vermoeid steunend op zijn stok, na zijn harde werkdag in zijn filiaal van De Keten, kwamen de winkeliers nog aan de deur. De bakkers, melkboeren, de groente- en fruitboeren en de kruidenier kwamen langs, ook de scharensliep, die toen nog bestond en zelfs geen Roma's waren, trouwens. (We hadden zelfs een vrouwelijke marktkramer, een toen al oude vrouw, leek het, terwijl ze net zestig was of zo, ene Wemeltje, ook wel Wemelie genoemd die, voor de deur op haar knieën ging en haar spullen, als kammetjes en haarspeldjes en jarretellen en zulks tentoon spreidde. Uit medelijden kochten de mensen dan vaak maar. Ze stierf, hoorde ik later, schat hemeltje rijk. Het was een slimme vrouw, overigens. Ze bezocht elke gemeente een keer in de zoveel tijd en de zondag voor haar bezoek aan de desbetreffende gemeente ging ze al in die parochie ter kerke, zodat de mensen door hadden dat ze zou komen!) De leveranciers belden of klopten aan en vroegen wat er moest worden geleverd. Ik herinner me nog de heerlijke geuren van vers en dus nog warm brood, nu ja, misschien andersom, die opstegen uit de bakkerswagen en ik weet nog dat de melkboer een grote ton achter in zijn kar had liggen, met een kijkglas, zodat hij per halve liter zijn melk kon aftappen en in flessen of ketels bij de huisvrouw kon brengen. (Van huismannen was natuurlijk nog geen sprake, dat begrijpen jullie wel.) Maar ook de winkelier, of kruidenier, die namen liepen wel eens door elkaar heen, kwam aan de deur. In het dorp waar ik opgroeide was dat ene mijnheer Machiel. Ik was vriendjes met zijn zoon en kende het gezin vrij goed. Mijnheer Machiel dreef een winkel onder zijn eigen naam. Het was ver voor de tijd van de grote inkooporganisaties en in onze provincie bestond toen nog niet eens een Appie of andere super. Twee maal in de week kwam mijnheer Machiel lang. Hij had al een autootje, een bestelwagentje, ik geloof een Blitzje of zo, als een van de weinigen in het dorp. Mijn vader had een wagen, een Opel Cortina, geloof ik, (met zo'n vreemd inspringende achterruit), de dokter had er ook een natuurlijk en nog wel een paar andere dorpelingen waren in het bezit van een gemotoriseerd voertuig.
Maar goed, de winkelier kwam twee maal in de week, ik meen op maandag en donderdag, de dag dat de boodschappen van het weekend op zijn, maandag, en dat er weer ingekocht moest worden voor het weekend, op donderdag. Hij had van die boekjes bij zich met een hard kartonnen kaft. Voor elke klant was dat er een. Daar waren voorgedrukte boodschappenlijstje in afgedrukt, twee bladen voor elke week, met de weeknummers boven aan de pagina. Het was een fraai ritueel. Ik zag het wel eens gebeuren als ik in de vakanties thuis was en het weer te slecht was om buiten te spelen of te voetballen of zo.
Mijnheer Machiel kwam binnen, ma schoof de makkelijke stoel van mijn pa bij en mijnheer Machiel pakte zijn boekje. Er was nog niet zoveel in die tijd. Je had twee soorten koffie, geloof ik, DE en Niemeijer. Je had melk, yoghurt en vla, je had jonge en belegen kaas en twee soorten thee, Pickwick of ook weer, Niemeijer of zoiets. In ieder geval had de winkelier 24 tegels om zijn keuzes voor te leggen, want dat deed hij. Ik herinner me dat nog: 'Geen vla deze week, vrouw Graver? Geen vermicelli? Oh ja, vorige week had U geen margarine besteld. Hebt U dat nog?' En ma wikte en woog en bekeek af en toe wat ze had. Waren er nu buitenissigheden die ze wilde bestellen, zoals kruidnagel of nootmuskaat, dan had de winkelier op de achterkant van het bestelblad de mogelijkheid om die apart op te schrijven, waarbij hij wel vertelde dat dat apart besteld moest worden en dus dan nog wel even kon duren. Na een (vaak afgeslagen) kopje koffie, verdween hij weer in zijn pruttelende voertuigje en ging naar zijn volgende klant, mijn moeder tevreden achterlatend, want zij hoefde nu dus de lange wandeling naar de winkel te maken. Die winkel lag, overigens slechts, ik heb het, jaren later, ik was toen al jaren volwassen en voor de tweede maal getrouwd en ooit eens op de fiets verzeild geraakt in het dorp, nagemeten. De afstand was 800 meter. Iets wat zelfs in onze tijd heel weinig is. Zelf woon ik op 400 meter van een Super, maar de gemiddelde afstand is 1,6 kilometer, zegt de statistiek.
Mijnheer Machiel dreef zijn eigen winkel, samen met zijn echtgenote. Nogmaals, er waren geen supers, althans niet in onze regio, en hij had een hele nette winkel. Je kunt het soort winkels bekijken op de Zaanse Schans. Een toonbank met daarachter grote kisten met koffie en thee en langs de wanden planken met daar op zakken en pakken met erwten en bonen en potten en blikken groente of soep. In een hoek stonden een paar kratten met flesjes bier, slechts drie merken, hoor: Amstel, Grolsch en Heineken en dan nog van een voorraad waar je geen feestje mee kon vieren. Het woord van die jaren was zuinigheid en karigheid.
Maar mijnheer Machiel was natuurlijk niet de enige winkelier die 'het woord' naar zijn klant bracht. Ook zijn optreden had al wat van een 'sociaal ingestelde' man.
==later meer==
Geen opmerkingen:
Een reactie posten